Friday, November 4, 2016

ექსპრესიონისტული დრამები

ექსპრესიონისტულ დრამებში და ნოველებში არ გვაქვს რეალურად არსებული ადგი­ლები, სწორედ ეს არის აბსტრაგირება. მომხდარს ხშირად არ აქვს შეხება ისტორიულ მო­ვ­ლენებთან, იგი არ ასახავს ისტორიულ ყოფას. ხშირია დიქოტომიური კონსტრუქ­ცი­ების გამოყენება: „მამა და შვილი“, „მასა და ინდივიდი“, „სულიერება და ბიურგერული ცნობიერება“ და ა.შ. გმირებს ხშირად არ აქვთ სახელები და პერსონალური დახასია­თება: „შვილი“, „მამა“, „მეგობარი“, „დედა“, „ქალი“, „და“, „გოგონა“, „ექვსი კრიტიკოსი“ და ა.შ. თუკი გმირებს აქვთ კონკრეტული სახელები, ეს იმას ნიშნავს, რომ ისინი გა­მოხატავენ ტიპიურ მენტალიტეტს. საყურადღებოა, რომ ექსპრესიონისტული დრამების გმი­რებს ნიღაბი ეკეთათ, როგორც საზოგადოებრივი არსებობის შენიღბვის სიმბოლური გამოხატულება. ნიღაბი გულისხმობს პერსონაჟის დეპერსონიზაციას. გმირი კონცეპტუ­ა­ლუ­რი აბსტრაგირების წყალობით გადალახავს სამყაროს რეალობას. ექსპრესიონისტი ავ­ტორები მიიჩნევენ, რომ რეალობა მათ უნდა შექმნან. კაზიმირ ედშმიდი წერდა: „რეა­ლო­ბა ჩვენგან უნდა შეიქმნას... მან უნდა აირეკლოს სამყაროს სურათი წმინდად და გა­უყალბებლად. რეალობა არის მხოლოდ ჩვენში“.  შინაგანად განცდის სა­შუ­ალებით უნდა მოხდეს ხელოვნებასთან დაახლოება. „ხელოვანი არის ხელი, რომე­ლიც ყოველი ღილაკით ადამიანის სულზე ვიბრირებს.“  მკითხველსა და ავ­ტორს შორის ხდება ემოციათა გაცვლა-გამოცვლა. ემოციური ფონის წამოსაწევად მნი­შვნელოვანია ჰიპერბოლა, აპოსტროფები, ელიფსები, აქვეა სიმახინჯის ესთეტიკა. ექსპ­რე­სი­ო­ნიზმი უბრუნდება წინარე ენობრივ ფორმებს, როგორც აფექტური მდგომარეობის გა­მომხატველს. ექსპრესიონისტულ ლიტერატურაში ნაჩვენებია აგრეთვე ტანჯვები, ვნე­ბე­ბი, ადამიანური შიში, სასოწარკვეთა- ეს არის ეგრეთწოდებული ლიტერატურული ფსი­ქო­პა­თოგრაფია. ტკივილების და შიშის ესთეტიკური გამოხატვა ხდება ყვირილით.
ექსპრესიონისტი დრამატურგები იშვიათად აძლევენ თავიანთ ნაწარმოებს ტრადი­ცი­ული დრამისთვის დამახასიათებელ ფორმებს. ექსპრესიონისტული დრამის ოთხი ტი­პი არსებობს: